Bebek Sağlığı/İştahsızlık
İştah ve Büyüme İlişkisi
İştah, yiyeceklere karşı duyulan istek olarak tanımlanır. Bu istek, besinin görünümünden olumlu veya olumsuz etkilenir ve özellikle çocuklarda sağlıklı büyümeyi etkileyebilir. Beslenme sürecindeki farklı evreler, aile faktörleri ve çevresel etkenler, çocukların iştahını belirleyen önemli faktörlerdir.
-
İştah, yiyeceklere karşı duyulan istek olarak tanımlanır. İştah, bilinçli bir istektir ve daha önce yiyeceklerle olan deneyimlerden, besinin görünümünden olumlu veya olumsuz olarak etkilenir.
-
İştahsızlık, çocuklar için en önemli sonucun büyümenin olumsuz yönde etkilenmesidir. Çocukluk çağında iştahsızlık ve yeme problemleri nedeniyle doktora başvuran normal çocukların oranı %20-35 arasında değişmektedir. Gelişme geriliği olan çocuklarda ise bu oran %33-90'lara kadar çıkmaktadır.
-
Çocuklarda iştahı etkileyen birçok faktör mevcuttur. Bunlar arasında çocuğun büyüme sürecindeki farklı evreleri önemlidir:
-
Dengenin oluşması (hemostaz) evresi: Bu dönemde bebek, emme ve yutma fonksiyonlarını öğrenirken, çevresindekilere açlık ve tokluk sinyalleri vermeyi de öğrenir.
-
Bağımlılık evresi: Bebek, bu dönemde kendisine bakan kişi ile farklı iletişim yolları geliştirir. Eğer bu ilişkiyi sağlıklı bir şekilde kuramazsa, mutsuzluk ve iştahsızlık gibi sorunlar ortaya çıkabilir.
-
Ayrılma-bireyselleşme evresi: Bu dönemde çocuk, hem bağımsızlık kazanma hem de bağımlılık arasında savaş verir. Duygusal ihtiyaçlarını yeme davranışları ile gösterir.
-
Bazı bebekler aileleri tarafından seçici olarak tanımlanır. Seçici bebeklerin bildirilen oranı dört ay civarında %19 iken iki yaşa ulaşıldığında bu oran %50'lere çıkmaktadır. Yaşa göre kilosu fazla olan bebeklerin daha az seçici olduğu ve yeni bir besinin seçici bebeklere kabul ettirilebilmesi için 8-15 kez denemek gerekmektedir.
-
Ebeveynlerin beslenme konusunda zorlayıcı davranışları, beklentilerin fazla olması, beslerken annenin stres ve kaygı düzeyinin yüksek olması, ek gıdaya geçiş sürecinde yanlış beslenme davranışları, erken dönemde yeme davranışının doğru şekilde sağlanamamasına yol açar.
-
Küçük yaşlarda çocuklar yeterince otonomi kazanmadıkları için aynı anda yemek yeme ve televizyon izleme işini yapamazlar. Bu sırada anne ya da bakıcı tarafından zorlayarak besleme, çocuğun sahip olduğu kontrolü kaybetmesine neden olabilir.
-
Uzun süreli ve düzenli aktivite (altı hafta) iştahı artırmaktadır. İştahsız çocuklarda aktivitenin düzenlenmesi, iştahı olumlu yönde etkileyebilir.
-
Demir eksikliği anemisi, çocukluk çağında en sık görülen anemidir. En belirgin klinik bulgularından biri iştahsızlıktır. Demir eksikliğine bağlı kansızlığı olan hastalarda demir verilmesi iştahı artırır. Vitamin ve mineral eksikliği saptanan büyüme geriliği olan çocuklarda eksikliklerin yerine konması, iştahı olumlu yönde etkileyebilir.